GroenLinks-PvdA en NSC roepen de overheid op om vaker te kiezen voor Nederlandse of Europese alternatieven dan voor Amerikaanse clouddiensten. De partijen willen daarnaast een Rijksmaildienst en een Rijks-chatdienst oprichten voor ambtenaren, want Nederlandse overheidsdiensten gaan nu wel erg makkelijk in zee met grote buitenlandse spelers. Hun zorg is terecht, maar het is ook een beetje nationalisme-nu-het-uitkomt.
In hun initiatiefnota stellen Tweede Kamerleden Jesse Six Dijkstra (NSC) en Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) correct dat de cloudmarkt wordt gedomineerd door drie Amerikaanse techgiganten: Amazon, Google en Microsoft. De marktdominantie van deze spelers is de Kamerleden een doorn in het oog. Microsoft heeft volgens de initiatiefnota 40-45 procent van de cloudmarkt in handen, Amazon 30-35 procent en Google 5-10 procent. Deze cijfers schetsen de situatie voor zowel Nederland als Europa. Het aandeel van Europese en Nederlandse leveranciers is echter minimaal.
“Een keuze voor de cloud betekent vrijwel standaard de keuze voor Microsoft, Amazon of Google,” stellen Six Dijkstra en Kathmann. Zij zien dat afzonderlijke overheidsdiensten wel erg makkelijk kiezen voor zo’n grote speler in de publieke cloudsector. “Met de vrijheid die Nederlandse organisaties hebben over het inkopen en inrichten van de eigen ICT, is er een razendsnelle migratie in gang gezet van Rijksorganisaties, Ministeries en lokale overheden die gebruik maken van clouddiensten.”
Gang naar publieke cloud erg aantrekkelijk
De kamerleden erkennen dat overstappen naar de publieke cloud aantrekkelijk is, vooral bij afname van een SaaS-suite. “De voordelen – gebruiksgemak en lage kosten – zijn voor de eigen organisatie, de nadelen zijn voor de leverancier, zoals beheer en onderhoud.”
Daar kleven echter wel risico’s aan, stellen de kamerleden, juíst voor Rijksdiensten. De gekozen bedrijven staan onder onder de wet- en regelgeving van de Verenigde Staten, ‘waar een stabiele regering in de toekomst allerminst zeker is’. Waarmee de Kamerleden ongetwijfeld op de grote boeman Donald Trump doelen, die wellicht kans maakt op een tweede ambtstermijn als Amerikaans president.
De Kamerleden waarschuwen dat deze afhankelijkheid kwetsbaarheden creëert door uitstroom van kennis, kunde en gezag over de digitale infrastructuur van Nederland. De gegevens worden immers beheerd door bedrijven met politieke en economische belangen buiten Europa, wat hen ‘alleenheersers’ zou maken over het digitale domein.
Calimero-toontje
Dit Calimero-toontje komt wat bevreemdend over. Komt dat door de samenwerking tussen GroenLinks-PvdA en NSC, wat toch een beetje aanvoelt als een monsterverbond? De partijen zijn immers niet onmiddellijk geestverwanten te noemen. Wellicht was de gedachtegang bij het schrijven ‘jij een beetje nationalisme, ik een beetje anti-Amerikanisme’, met als resultaat een algehele ‘zij zijn groot en wij zijn klein, en dat is niet eerlijk’-benadering.
De vraag is of deze soep zo heet gegeten wordt. Niet voor niets openen Amerikaanse bedrijven het ene na het andere datacenter in Europa, zodat de opgeslagen data in elk geval het continent niet verlaat -zo is de gedachte. En toen Trump de vorige keer president werd, beloofden talloze media en politici het einde van de wereld, of op z’n minst van het vrije westen. Trump kwam echter en hij ging ook weer, maar liet voornamelijk een doodsteek na aan het Chinese Huawei voor de toegang tot de Amerikaanse en Europese markt.
Tip! AWS heeft duidelijke plannen om groei in de Europese regio aan te jagen. Dat gebeurt door het opzetten van lokale cloudregio’s. Hoor er alles over in onze podcast van 10 juni.
Helemaal geen slechte ideeën
De voorstellen van Six Dijkstra en Kathmann zijn op zichzelf echter helemaal niet slecht. Je kunt ze zelfs heel verstandig noemen. Bijvoorbeeld dat Nederland in 2029 over een eigen nationale cloudinfrastructuur zou moeten beschikken, om essentiële overheidsdiensten in eigen beheer te houden.
Een dergelijke nationale infrastructuur (of als het niet anders kan, een Europese) zou voor minstens 30 procent moeten voorzien in de gebruikte cloudopslagdiensten en cloudapplicaties van de Rijksoverheid. Geen gek idee, het is ook gewoon raar dat je je als land zo afhankelijk maakt van buitenlandse, commerciële hyperscalers.
Ook al een goed idee: ambtenaren die in gesprek gaan (of blijven) met bedrijven die zich bezighouden met de NIS2-richtlijnen, om te bespreken hoe strategische (digitale) autonomie het beste kan worden bereikt. Het in de nota voorgestelde onderzoek naar de reden waarom overheidsinstanties überhaupt zo gretig kiezen voor commerciële Amerikaanse cloudoplossingen, is ook heel begrijpelijk. Misschien legt het wel een fundamenteel probleem bloot.
Tip: Paniek voert onterecht boventoon bij invoering NIS2
Lokale alternatieven buitenspel
Volgens de initiatiefnota worden lokale alternatieven namelijk buitenspel gezet wanneer het Rijk kiest voor partijen als Microsoft. “Een ict’er wordt eerder gevraagd naar ervaring met Microsoft dan om systeemkennis,” aldus Six Dijkstra en Kathmann. Zonder ingrijpen is het volgens hen mogelijk dat er in de toekomst geen Nederlandse of Europese cloudindustrie meer overblijft, wat ze schadelijk achten voor de nationale veiligheid, de kennispositie van Nederland en het economisch verdienvermogen.
Behalve het inrichten van een eigen e-maildienst en chatapplicatie (vermoedelijk ondergebracht in de beoogde nationale clouddienst), moet er volgens de Kamerleden een centraal overzicht komen van het applicatielandschap van de brede Rijksoverheid, inclusief uitvoeringsorganisaties, zodat de Kamer de vinger aan de pols kan houden over de eigen ICT. Wederom verstandig.
Meer regie op IT broodnodig
De initiatiefnota is te prijzen vanwege de heldere uiteenzetting van de problematiek. Meer regie van de overheid op ICT-projecten en infrastructuren is zelfs broodnodig. Tegelijk is het bijzonder dat op dit gebied een nationale aanpak blijkbaar te verkiezen is, terwijl partijen als Kathmann’s Groenlinks-PvdA zich meestal uitgesproken pro-Europa en pro-globalisering opstellen.
Partijen als de PVV wordt vaak verweten zich ‘achter de dijken te willen verschuilen’. Het maakt blijkbaar uit wie met een dergelijk idee komt. De mogelijke herverkiezing van Donald Trump tot Amerikaans president, waar de opstellers van deze initiatiefnota op lijken te doelen met de opmerking dat in de VS ‘een stabiele regering in de toekomst allerminst zeker is’, is dan een ideaal doemscenario om de lezer voor te houden.
Het is nuttiger om niet alleen de cloud, maar ook de argumentatie ‘dicht bij onszelf’ te houden. Het is helemaal geen slecht idee om te proberen regie te houden over de eigen data. De ambitie alleen al kan zorgen voor een steviger samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven op IT-gebied. Daar liggen allerlei kansen voor kennisuitwisseling, beleidsontwikkeling en economische groei. Laten we uitgaan van de mogelijkheden en een mooie ambitie formuleren, en minder vanuit angst redeneren.
Lees ook: Kabinet wil digitale weerbaarheid versterken met publiek-privaat cyberweerbaarheidsnetwerk